Pest: de Zwarte Dood
Een man en een vrouw hebben builenpest, buiten bidt een priester om genezing
“A bello, fame, et peste libera nos Domine...!”
Heer, bevrijd ons van de oorlog, de honger en de pest, bidt de priester die in Het verraad van Waterdunen met een processie door het Vlaamse dorpje Honbeeke trekt. Op de prent links zie je zo'n optocht, de Dood loopt voorop...
De (katholieke) kerk zei dat als je gelovig was, en goed en veel bad en geen zonden pleegde, dat je dan gezond zou blijven, of zou genezen als je de pest al had.
Maar de mensen zagen dat dat niet waar was — iedereen kon de pest krijgen, gelovig of niet. En wie de ziekte kreeg, ging vrijwel zeker dood.
Toen zei de kerk dat de pest een straf van God was, omdat er ketterij bestond, en dat de ziekte pas zou verdwijnen als alle ketters dood waren...
JE VRIENDJE PESTEN
Iemand pesten, of de pest aan iets of iemand hebben, iemand pestkop noemen, of schelden: Krijg de pest! — het zijn allemaal uitdrukkingen die nog verwijzen naar die verschrikkelijke ziekte die in Europa heerste van ongeveer 1350 tot 1650. Er vielen tientallen miljoenen slachtoffers.
Doktoren (zie de tekening rechts: een speciale pestdokter) stonden machteloos. Niemand wist waardoor de pest werd veroorzaakt. Nu weten we dat het zwarte ratten waren die de pest met zich meedroegen. En het is de rattenvlo die de ziekte overbrengt op andere zwarte ratten - én op de mens.
Die rattenvlo leeft in de vacht van een rat. Als de vlo de zieke rat bijt en zijn bloed opzuigt, krijgt die vlo daarmee vanzelf de pestbacterie binnen. Als die vlo daarna een mens bijt, krijgt die mens ook de bacterie in zijn lijf, en wordt hij of zij ziek.
De pest heerste dus vooral op plaatsen waar mensen en zwarte ratten dicht bij elkaar woonden. In die tijd was er geen riolering, en mensen gooiden hun afval vaak zomaar op straat. Daar kwamen ratten op af.
En omdat ratten meevoeren op schepen, verspreidde de pest zich gemakkelijk over heel Europa.
BUILEN EN VLEKKEN LINKS: Ziek kind, schilderij van Gabriel Metsu, 17de eeuw. De andere soort was de longpest, die was veel gevaarlijker, want die werd door een besmettelijk virus veroorzaakt. Het duurde soms weken voordat duidelijk werd dat iemand longpest had. Al die tijd kon hij of zij, zonder het zelf te weten, andere mensen besmetten, bijvoorbeeld door uitademen of hoesten. Pas als de patiënt ineens ziek werd en rode vlekken op zijn lijf kreeg, die korte tijd later zwart werden, wisten de mensen het: dat is de Zwarte Dood. Wie longpest kreeg stierf in 90 procent van de gevallen. INEENS VERDWENEN In de 17de eeuw verdween de pest uit Europa. Niemand begreep toen waarom. Nu snappen we het wel: de hygiëne verbeterde en in veel steden mocht vuilnis niet meer op straat worden gegooid. Bovendien werd in die tijd de zwarte rat verdreven door de grotere en sterkere bruine rat en die krijgt de ziekte niet. In India en in delen van Afrika en Zuid-Amerika komt de pest nog altijd voor; daar leven nog steeds zwarte ratten die de ziekte kunnen verspreiden. Met de medicijnen die we nu hebben is de ziekte goed te genezen. Mensen die de medicijnen niet krijgen gaan nog altijd dood. BRONNEN Meer feiten :
Dordrecht -
Mochilero -
Meidenbende -
Spanjaarden -
Don Pacheo -
De kou en de regen -
Waterdunen -
Inquisitie -
Vlissingen -
Westkappelse Engel -
Vlaanderen -
Vluchtelingen -
De geuzen -
Eten en drinken -
Muziek -
Wilhelmus -
De Zwarte Dood -
Waterhonden .
Er waren twee soorten pest. De belangrijkste was de builenpest. Van de mensen die deze ziekte kregen ging 50 tot 80 procent dood, meestal binnen een paar dagen. De zieken kregen builen op hun lijf en als zo'n buil openbarstte, was de pus (het vocht dat uit de wond komt) besmettelijk.
"De Zwarte Dood", door D. Turner, Haarlem 1979. "Duizend jaar weer, wind en water in de Lage Landen", door J. Buisman.
Winkler Prins Encyclopedie.