Waterdunen: het mysterieuze eiland

De monding van de Honte (Westerschelde) eind 16de eeuw. Het pijltje wijst naar Waterdunen. Deze oude kaart komt uit het Algemeen Rijksarchief in Brussel

Heeft Waterdunen echt bestaan?

ROB RUGGENBERG: Ja, dat is absoluut zeker. En ook staat vast dat er mensen hebben gewoond. We weten niet sinds wanneer, maar rond het jaar 1300 bestond er in ieder geval een stadje dat Waterdunen heette.

Dat stadje lag op een eiland in de monding van de Honte, de brede rivier die nu Westerschelde heet. Volgens sommige oude bronnen verdween dat oude Waterdunen in het jaar 1357 in de golven. Daarna hebben mensen een tweede Waterdunen gesticht, iets verderop, op het eilandje Wulpen.

Maar ik vond ook een bron die zegt dat Waterdunen in 1483, dus negentig jaar voordat dit verhaal speelt, een apart eilandje was tussen de eilanden Wulpen en Coezand in.

Wat denk je zelf?

Ik denk dat dit tweede Waterdunen eerst op Wulpen lag, maar dat het ook wel eens van Wulpen kan zijn losgeraakt, want door de stromingen en de stormvloeden veranderden de zeegaten en de vorm van het land voortdurend.

Op een oude kaart zie je aan de noordwestkant van Wulpen een rij duinen liggen. Ik denk dat dát de dunen van dat tweede Waterdunen zijn. Het heeft waarschijnlijk in die duinenrij gelegen.

Op die kaart is op Wulpen maar één huis of kerk te zien

Dat klopt. Op die kaart lijkt Wulpen bijna leeg. Maar dat zegt niet veel, want uit andere bronnen weten we dat er op het eiland ooit wel vier parochies waren. Eén daarvan heette dus Waterdunen.

Wat is er toen gebeurd? Wat was er nog van over in 1572, het jaar dat jouw boek speelt?

Ik vond een mededeling dat in 1561 het eiland Wulpen helemaal door de zee werd verzwolgen. Dat kán niet waar zijn, of maar voor een deel, want negen jaar later wordt gemeld dat "alle inwoners van Wulpen verdronken zijn" bij de Allerheiligenvloed van november 1570.

Wordt het eiland bij die Allerheiligenvloed dan helemaal weggespoeld? Nee, want 33 jaar later, in 1603, wordt Wulpen wéér genoemd (als het eiland een kleine rol speelt in de oorlog). Al die tijd moet er dus iets van Wulpen boven water uit zijn blijven steken.

Dat moet dan, denk ik, het hoogste deel geweest zijn, de duinen dus —  en daar lag Waterdunen! Wat er toen nog van Waterdunen over was, weet ik niet. Het kan niet veel geweest zijn, hooguit een zandplaat met enkele resten. Misschien een paar brokstukken van de kerk, het enige stenen gebouw?

Dat weet je niet zeker?

Niémand weet precies wat er gebeurd is. Oude kaarten zijn niet erg betrouwbaar. Op 10 maart 2006 heb ik met een groep kinderen en de marine gezocht naar Waterdunen.
Op de sonar (onderwater-radar) van het marineschip zagen we drie objecten liggen op de bodem van de Westerschelde, waarvan één flink groot. Door de sterke stroming konden we ze niet van dichtbij bekijken. Erg jammer. Waren het brokstukken van de kerkruïne? Iets anders? Het verdwenen eiland blijft mysterieus.

BRONNEN

  "Waterdunen, een vergeten stad in Zeeuws-Vlaanderen", door Willy Buntinx. Verschenen in de serie Studia Historica Gandesia, Gent, 1968 "Een Maerlant-handschrift uit Waterdunen", artikel van ir. Ad Beenhakker in 'Zeeland' (tijdschrift Kon. Zeeuws Genootschap der Wetenschappen), juni 1998 "Nog een keer naar Waterdunen", artikel van ir. Ad Beenhakker in tijdschrift 'Zeeland', december 1998 "Stormvloeden en rivieroverstromingen in Nederland", door M.K.E. Gottschalk, Assen, 1971 "Duizend jaar weer, wind en water in de Lage Landen", door J. Buisman, delen III en IV "Sluimerend in slik", door Jan J.B. Kuipers e.a. (deel 3 in de Historische Reeks) uitg. Den Boer / De Ruiter, Middelburg.

Meer feiten :  Dordrecht  -  Mochilero  -  Meidenbende  -  Spanjaarden  -  Don Pacheo  -  De kou en de regen  -  Waterdunen  -  Inquisitie  -  Vlissingen  -  Westkappelse Engel  -  Vlaanderen  -  Vluchtelingen  -  De geuzen  -  Eten en drinken  -  Muziek  -  Wilhelmus  -  De Zwarte Dood  -  Waterhonden  .