Het was heel koud en erg nat

De winters waren erg koud: het was de Kleine IJstijd. De Vlaamse schilder
   Pieter Brueghel schilderde dit landschap in de winter van 1565

Dat het in Het verraad van Waterdunen zo koud is, en dat het zo vaak stormt en regent en sneeuwt, is geen toeval. Weerkundigen noemen de periode van ongeveer 1530 tot 1625 de Kleine IJstijd. In deze jaren waren de zomers kort en nat, en begonnen de winters vroeg en duurden lang.

Dat is goed te zien op de schilderijen die in deze periode gemaakt werden. Ineens schilderden Hollandse en Vlaamse schilders het ene na het andere prachtige winterlandschap. En iedereen leerde schaatsen!

NOORWEGEN

De gemiddelde temperatuur in West-Europa lag in die tijd enkele graden lager dan tegenwoordig. Dat lijkt weinig, maar toch maken die paar graden het verschil tussen bijvoorbeeld het huidige klimaat in Nederland en België en dat van Zuid-Noorwegen.

Er gebeurde in die tijd dus precies het omgekeerde van wat wij nu de laatste jaren meemaken. Tegenwoordig merken wij dat het klimaat warmer wordt — toen werd het juist kouder. Niemand weet hoe dat kwam. Sommige weerkundigen denken dat de zon in die tijd minder krachtig straalde.

Andere onderzoekers denken dat die kou kwam door een grote pest-epidemie rond het jaar 1350. In Europa stierf toen éénderde van de bevolking. Er bleven te weinig mensen in leven om akkers goed te bewerken. Daardoor groeiden weilanden en landbouw-gronden dicht met bossen. Al die bomen namen zóveel koolzuurgas uit de lucht op, dat het klimaat veranderde.

SUPERSTORMEN

Helemaal erg was het in de jaren 1563 tot 1575: de winters waren toen vreselijk koud, er viel veel sneeuw en de zomers leken op de herfst, compleet met superstormen, langdurige regens en overstromingen. Overal vroren rivieren en plassen dicht.

Dat alles had grote gevolgen voor de landbouw en het leven van de mensen. Een slechte zomer betekende gegarandeerd hongersnood in de winter.